რაინდთა ლანდები
ორი ზურმუხტოვანი მთის შუა მდინარის პირას ხავსიანი ნანგრევი რომაა, იგი მოჩვენებათა სასახლეა.
როცა შეღამდება და მთები დაიძინებენ, მაშინ შეთრთოლდება ნანგრევი; ნელი-ნელ აიმართება მარმარილოს თაღები; გადამხმარი ბუჩქნარი ია-ვარდით აყვავილდება; აწანწკარდებიან ოქროთი მოჭედილი შადრევნები; სიყვარულის ზღაპარზე ალაპარაკდება ვერცხლის წყარო, დღისით რომ ათასწლოვან ცაცხვის ძირში იმალება. ჩუქურთმიან ფანჯრებში შუქი ათამაშდება.
აბრეშუმის ხალიჩებით მორთული დარბაზი ვარდისფერ მარმარილოსი ფარჩითა და ხავერდით მოსილი თავადებით აივსება. ყველა გულისძგერით ელოდება დედოფალს.
გაიღება კარები და გამობრძანდება დედოფალი; მისი შვენება კედლებსაც ახალისებს, აკოკრილ მკერდზე მღელვარ შავ დალალში დაბნეული მარგალიტები ინაზებიან.
ქალწულები იასა და იასამანს უფენენ დედოფალს. სიყვარულითა და სასოებით შესცქერიან თავადები.
მეფურად ავა ლალითა და ბრილიანტით მოკენჭილ ტახტზე, თვალს გადაავლებს ძვირფასი ფერებით მოელვარე დარბაზს და იტყვის:
– თავადებო! ბარის მეფე ჩემთვის გიჟდება; ბარის მეფე ჩემს მოტაცებას აპირებს.
და აღელდება კრებული, აჩხარუნდება ლეკურები.
– არასოდეს! უწინამც მიწა დაგვეყრება! – შეფიცავენ ლომივით თავადები თავის დედოფალს.
შემოპარულ რიჟრაჟში დნება გულამაყი აჩრდილები, ჩუქურთმიან ფანჯრებში სინათლე ქრება და მარმარილოს თაღები ხავსით იმოსება.
მთვარეული
გრიგოლ რობაქიძეს
ქალაქის ბაღის ჭლექიანი ხეები ინაზებიან მთვარის ნათელში. ხან ავათმყოფური თამაშით მთვარის შუქს ტოტით დაუფარავენ გიჟს, ნარვალში რომ კოლოფებს აგროვებს. ნახავს კოლოფს, გადაშლის და მთვარეს შეუშვერს. სავსეა სალარო სიზმართა დედოფლის და უხვათ აბნევს ოქროს შუქს მტვერიან კოლოფში. გიჟი იცინის ხალისით. ავსებულ კოლოფებს კეტავს, ფერად ქაღალდებში ხვევს, უბეში ინახავს.
ბევრი კოლოფია ბაღის ნარვალში. ყველა აიღო გიჟმა, ყველა გაავსო მთვარემ, პირდამჭკნარ დედოფალს რომ გავს ცისფერ ფარჩაში. უხვათ აბნევს ოქროს შუქს ჭლექიან ხეებს და ბაღის ბილიკებს; ტაძრის გუმბათიც მოოქრულია; სიკვდილის წინ თავის სიმდიდრეს ანიავებს მთვარე.
ჩქარობს გიჟი. კოლოფებს ავსებს, ფერად ქაღალდებში ხვევს.
შუა ქუჩაში ლანდივით მიიპარება და უბით მთვარის სიმდიდრე მიაქვს.
დამწვარ დუქანში ღამეს თვალი დაუხუჭავს. იქ ნაცარში დაჯდა. ამოალაგა კოლოფები. კრძალვით გახსნა პირველი: ცარიელია. მეორე გახსნა – იმაშიდაც მარტო ღამეა. აკანკალებული ხელით შეეხო მესამეს – მთვარის ნაჩუქარი აღარც აქაა.
ეტკინა გიჟს. ატირდა.
Spleen
მთვარეა და ქარი. თრთიან ფოთლები და ცვივიან. სავსეა ქუჩები. დადიან მოკუნტულები და ლაპარაკობენ გინდენბურგზე, მზეზე. ფიქრობენ ქარზე და გამხმარ ფოთლებზე. გაჭენებულ ეტლზე მოთქვამს არღანი.
მთვარეა და ქარი. სჩივიან ფარნები: მოსწყინდათ ერთნაირი თვალების ნაბვა.
სამრეკლოზე შავი დიაკონია. ეშმაკის ნაბიჯებს ებრძვიან რკინის სახურავები. დიაკვნის ახალუხი შავათ ფრიალობს.
დადიან მოთენთილები. ლაპარაკობენ სიყვარულზე და თვალები შავ დიაკონს არ სცილდება. იცინის ვიღაცა. სხვებიც იცინიან.
მთვარე ათეთრებს კუბოს დუქნის დარაბაზე. ვიღაცა მიდის შუა ქუჩით.
დადიან ჯგუფად ფილაქანზე. ეშინიათ სახლის, მარტოობის.
არა აქვს ბოლო ამ ღამეს.
მთვარეა და ქარი. კრთიან ფოთლები და ცვივიან.
Nocturne
ჩემი ზღაპრების დედოფალი კაფეში დავინახე. თალხი ფარჩა ეცვა გიშრის ღილებით დაბნეული.
მოწყენით იჯდა კუთხეში და ათვალიერებდა სტუმრებს. მისი ალმასის საყურე ცისარტყელას ფერებს ათამაშებდა ელექტრონის შუქზე. მარტო მე ვიცანი მისი ლურჯი თვალები, ბროლის კოშკიდან რომ ატყვევებდა ქვეყანას. სიხარულით ავკანკალდი: მე ვიცი, რომ დედოფალმა დამინახა. შავ მარაოს დააცქერდა და ფურცვლა დაუწყო.
უეცრათ ადგა, შავი კაბა გაისწორა, ლურჯი თვალები შამომანათა და კარებს მიაშურა. მე უკან გავყევი.
მისი შავი ტანი ლანდათ მიდიოდა ყრუ ქუჩებზე. და ეს მარტო მე ვიცოდი.
ისე ნელა მიდიოდა, ისე მწუხარე იყო მისი თვალები, კუთხეში რომ მომიხედა…
დიდი ძეგლის ჩრდილში მიეფარა და ვეღარ დავინახე.
ლაჲა
პაოლო იაშვილს
ბაზრის ქუჩაზე სცხოვრობდა ლაჲა. იმას ჰქონდა ოქროს თმა.
ხშირია აღმოსავლეთში მზიანი დღე. ლაჲას არ უყვარდა მზიანი დღე.
ფირუზის ღამეებში, ბაზრის დარაბები რომ დახურული იყო, სეირნობდა იგი გაშლილი თმით. შედიოდა ჭრაქით განათებულ მხიარულ ყავახანებში; ოქროს კავებს დაასველებდა წითელ ღვინოში, გეტერას რომ მიქონდა შეღებილ ტუჩებთან. ზარხოში კავალრები ვეღარ არჩევდენ ლაჲას თმის ოქროს ფერს და ქამარ შეხსნილნი მიიწევდენ მის მაცდუნებელ ტანისკენ. სიცილით გამორბოდა ორთქლიან კარებიდან და ბნელი ქუჩებით მიდიოდა სხვა სანთლებთან.
მძინარი დარაჯები მაშინ სიზმრათ ხედავდენ ოქროს ბეწვებს. მეორე დღეს მთელი ქალაქი დაეძებდა ქუჩაში მისი თმის ნაცვენს. ლაჲას თმებს ფიცულობდა მთელი ბაზარი.
ხან დანებდებოდა ლაჲა მზის ცხელ პატიჟებს. თავშიშველი გავიდოდა ბაზარში. მაშინ იქნებოდა ბაზრის დღესასწაული. აირეოდა ხალხით ქუჩები. ხარბი მზე აცხელებდა ლაჲას თმებს. მშიერი თვალების ტალღებში მთვარისფრად ბზინავდა გამთბარი ოქრო ჩამოვარცხნილი. სოვდაგრები და ქუჩის ქალები ჩოქვით მისდევდენ და ოქროს თმის ჩუქებას ევედრებოდენ.
ერთ ღერს დაარიგებდა. ნაჩუქარისთვის ერთიმეორეს ატირებდენ მოხუცი ვაჭრები. ლაჲა მიდიოდა მზეზე ზმორებით.
ლაჲას უყვარდა ფირუზის ღამე. მისი ოქროს თმა უყვარდა მზიან დღეს.
მზიანი ტარაველი.
მოზაიკის ღვთიშობელი
სერგო კლდიაშვილს
შუა ბაზარში ტაძარია. ცოდვებით მძიმეა ძველი კედლები.
ნოტიოთი და საკმეველით სუნთქავენ ფრესკის გამხდარი წმინდანები.
სათნოა თვალები მოზაიკის ღვთიშობლის. შეშლილ დიაკონს უყვარს. წირვის დროს ის ოცნებობს კიბეზე, რომ ასწვდეს და კოცნით დაფაროს შიშველი ფეხები.
მზეში და სიცხეში ათასფერად ჰყვირიან ფეხზე ვაჭრები. ხარბია თვალები, ფულებს რომ ითვლიან მუშტრის ხელში.
ფეხშიშველმა ქალმა შეშინებულათ გაიარა ბალახანებში. ტიტველი ძუძუები აღიზიანებდა მეწვრილმანე ებრაელს.
მარტო შეშლილმა იცნო ქალწული მარიამი. შეწუხებულმა აინაბა და გაიქცა ტაძარში.
ბაზარი იცინოდა.
ბნელ კუთხეში დაუშვა ძვირფასი ტვირთი აჩქარებულმა. დაიჩოქა და მტვერიანი ფეხები დაუკოცნა მტირალს.
ბედნიერმა ახედა გუმბათს და შეუშინდა თვალები, იქ მოზაიკის ღვთიშობელი რომ ისევ დაინახა. სათნოა სახე მისი და გუმბათი მაღალ.
ცოდვებით მძიმეა ტაძრის კედლები.
რომანი
ტიციან ტაბიძეს
მოსწყინდა პეიზაჟი ბალახვნის ქუჩის: სამიკიტნო, გაყვითლებული ხეები, მტვერი. უსაქმო ქარი აფრიალებს ყურძნით დასვრილ ქაღალდებს.
აგონდება რუსეთი: დიდი ქალაქის ხმაური. საკონცერტო დარბაზი. ამხანაგები. სამოვართან ოცნება საქართველოზე, ქუთაისზე. გრძელი გზა. ჩქარი მატარებელი. ჯერ იალბუზი. მერმეთ კასპიის ზღვა. მელოტი ბაქო. გორის ატმები. რიონის ტყე – ხუთი წლის უნახავი. ბალდახინივით ნელი მატარებელი. დიდი გზა დარჩა რიონში. გამოჩდა ბაგრატის ტაძრის ჩონჩხი. ბოლოს ქუთაისი: ცოცხლების სასაფლაო – ჩუმი, ნელი,. უდარდელი. არღანი. აპატია. შემთხვევითი ნაცნობების ნელინელ ჩამოშორება. კარჩაკეტილობა. ცარიელი იყო წლები. არავინ ახსოვს, რომ მოელანდოს.
სცვივიან ფოთლები უიმედოთ. ეფერებიან ფანჯარას. მიყვებიან ქარს.
წყაროდან ადიოდა აღმართზე. დაიღალა. კენჭი მოხვდა ქუდზე. გული მოუვიდა. აიხედა: ციხის ყორეზე გადმომჯდარა ქალი და კენჭებს ათამაშებს.
აუჩქარა. ავიდა. შეამჩნია თეთრი თითები. გულში სარკმელი გაიღო. გრძნობა გაიშალა. გამოჩდა გელათი, რიონის ჭალა, აჭარის მთები.
ქვაზე ჩამოჯდა შორი ახლო. ნატრობს ქალის გამოხედვას. გამოიხედა:ლ ქერა თმა და ამ ცასავით ლურჯი თვალები. სიხარულით თავის ხელს აკოცა.
ქალი ნანგრევებისკენ წავიდა. უნებურათ უკან გაჰყვა. შევიდენ ტაძარში. ხავსიანი ქვები პატივით ხვდებოდენ ახალ დედოფალს. უნებურათ ქუდი მოიხადა.
გახუნებული ბერი თავისებურად უხსნიდა ამაყი კედლების ისტორიას. ნელინელ ბინდში იკარგებიან სუროები და მერცხლის ბუდეები.
ქალმა საათს დახედა, ტუჩზე იკბინა და ჩქარი ნაბიჯით გავიდა ტაძრიდან. ამან ბერს ფული აჩუქა. გამოვიდა: ქალი აღარ იყო.
მთელი ღამე არ დაუძინია. ფიქრობდა საბედისწერო კენჭზე. იხსენებდა კაბის ფერს. საბანში ვერ ისვენებდა.
სადილობს. ზარი ნერვიული, სხვანაირი. სარკმელში გაიხედა და გული აუთამაშდა: კარებთან შეწუხებული სახით იდგა და რეკდა ის ქალი. აჩქარდა. სავარძლებს ბუდეები გადააძრო და გაათბო ჰაერი ხავერდის ფერებმა. დავიწყებული ყელსახვევი გამოისკვნა სარკის წინ. თმა გაისწორა და ფრთხილად გაუღო კარი ძვირფას სტუმარს.
აზიელი მონის მორიდებით ემსახურებოდა ბედნიერი ამაყს, უსიტყვოს, უცნობს. წავიდა აბრეშუმის შრიალით.
გაღიმებული თვალებით აშტერდებოდა ქალის ფეხის ნაკვალევს. პაციენტებს აკვირვებდა მისი სადღესასწაულო ფერი და ზრდილობა.
გაირა ზამთარმა თოვლით და მარხილებით. გაშრა მარტის ტალახები. დაცარიელდა თეატრი, კლუბი. ამწვანდა საფიჩხია და ქალაქის ბაღში გამოეფინენ გადასული მოდებით. იარა ყველგან. ვეღარ ნახა.
გადაეჩვია ყელსახვევის ლამაზათ გამოსკვნას. თითებს აღარ ილამაზებს. მიატოვა საღამოები, თეატრი. აღარ იპარსავს წვერს ყოველთვის.
ჩაიკეტა ოთხ ოთახში. მარტო პარასკეობით გამოდის მწვანე ბაზარში და ყაფანზე. თვითონ ამზადებს თავის სადილებს: მოსამსახურეს ვეღარ ჰგუობს.
ოთახები არ იხვეტება. მტვერით იფარება სავარძლები, მაგიდები, ჩარჩოები. იძინებენ ოთახები და ნაცრისფერდებიან.
გაბურძგვნილი დადის კაბინეტიდან საწოლ ოთახში, იქიდან სამზარეულოში. ეშინია მარტოობის და უხარია ცეცხლის დანთება. ადამიანები არ უყვარს, აღარც გაზეთები.
გადიან წლები. ქუთაისი არ იცვლება. ძველი ბინა, პაციენტები, მარტოობა.
მთელი ღამეები ფიქრობს ბედნიერ ზაფხულზე.
ობობამ დაქსელა ყველა კუთხეები. სურათები კედლებზე გამოხუნდენ. დამტვერულ სარკეში არავინ იხედება.
ერთხელ სიზმარში დააკაკუნეს. გაიხედა: მოსულა თავსაფრით, ფეხშიშველი. ცეცხლი დაუნთო. ქალი ხელებს ითბობდა ბუხართან და სწუხდა.
უცბათ სურათი შეიცვალა. ცხენებით მიდიან რაჭისკენ. დედოფალი მორთულა ფარჩით და ძვირფასი თვლებით. ეს – მისი პირველი ვეზირი – ამალას მიუძღვის და კრძალვით ისმენს დედოფლის ნაჩუქარ სიტყვებს.
მზიანი დღეა. აბრეშუმის ფერები ინაზებიან. ცხელ სხივებში. გაპობილ კლდეებიდან წყაროები ჩამორბიან დედოფლის სანახავათ.
– პირველო ვეზირო! აქეთ ჩვენ ორი წავალთ. – ბრძანა დედოფალმა.
გაშორდენ ამალას. თეთრი ცხენებით მიარღვევენ გოლიათ კლდეებს. გული უცემს. ელის უცნაურს, კარგს.
გამოაღვიძა ხმაურობამ: სამიკიტნოში ჩხუბობდენ.
მხიარული იყო მთელი დღე.
მეორე ღამესაც მოვიდა სიზმარი. შეხვდენ ძველი ნაცნობებივით. უამბო თავისი მარტოობა, ტანჯა. ქალს შეეცოდა, მოეფერა. გააჟრჟოლა მისმა შეხებამ.
წასასვლელათ ადგა სავარძლიდან ძვირფასი სტუმარი. ფარჩა მტვერით დასვროდა. გაუწმინდა. ბოდიში მოიხადა.
დილიდან არავინ მიუღია. მთელი დღე სწმენდდა. ობობას ბინა არ დაუტოვა: სურათებმა ჩარჩოებიდან გადმოიხედეს და სარკე გაპარსულ სახეს იზიდავდა.
შეიცვალა:
დღისით პაციენტებს იღებს, ამთქნარებს, სადილობს ზარმაცათ, გამვლელებს ათვალიერებს. როცა შებინდდება, გამოცოცხლდება. ჰხვეტავს, სწმენდს სავარძლებს, დაალაგებს მთელ ბინას.
პირს გაიპარსავს. ბუხარში ცეცხლს დაანთებს. აღელვებული გამოისკვნის ყელსახვევს. ასე მორთული გაიარს გაჩირაღდნებულ დარბაზში. მხიარული დაიფშვნეტს ხელებს.
ნავახშმევს მორთულობას სკამით თავთან დაიწყობს და სიზმრისთვის დაწვება სუფთა ლოგინში.
ძილში ავიწყდება ბალახვანი, ავათმყოფები, მარტოობა. ფეხაკრეფით მოდის ძველი მეგობარი. იხსენებენ პირველ შეხვედრას. მიდიან გელათში, მოწამეთაში. უხარიათ მონასტრის სიმშვიდე. მოგზაურობენ უცხო ქვეყნებში. ითოშებიან მოსკოვის ყინვაში და თბებიან ეგვიპტეში.
ზამთრის ქიმერა
ვალერიან გაფრინდაშვილს
კრძალვით და სიცივით მოკუნტულმა შეაღო ყავახანის კარები. კალთა მოხეულ სმოკინგს თოვლი ადნებოდა.
ჩირაღდნებიან სუფრებზე ქეიფობდენ სტუმრები. დამჭკნარი სახე გაუსწორდა, მოწყენილი თვალებით დოქებს გაუღიმა. ათქმევიეს ლექსები სიყვარულზე, სიცილზე. ვინმე ზარხოშმა ღვინის ნაჟური მიაწოდა: ეზიარა ქეიფს.
სუფრიდან სუფრასთან გადადიოდა.
შეკრთა. სმოკინგის მოხეული კალთა ხელით დაიფარა. მოიკუნტა. ამღვრეულმა თვალებმა მოიწყინა და კანკალით გამოვიდა გარეთ.
სიცილი და სითბო დარჩა ყავახანაში.
გათენებამდი დაბორგავდა თოვლიან ქუჩებში. ბრილიანტებათ ბრწყინავდა გაყინული ფიფქი. სმოკინგზე, თმაზე ათოვდა მეოცნებეს: აშენებდა სასახლეებს, ქალაქებს, ფარნის ქვეშ ატირდა თეთრ დედოფალზე.
პეიზაჟი
კოლაუ ნადირაძეს
ქვაზე ჩამოსხდენ. ვაჟის ყელსახვევი გაცრეცილია.
– მზე ჩადის.
– ხვალ ქარი იქნება: ცა წითელია.
– გახუნებული აბრეშუმის ფერია.
დაღლილი თვალებით ისვენებენ ქალაქის ღარიბ სახურავებზე.
– ჩვენ ბაღში ვარდები აღარაა.
– ზაფხული გათავდა.
– დაიწყება წვიმები და ტალახი.
– დაზამთრდება. კერიასთან ზღაპრებს მოჰყვებიან.
– ბავშვებს დაესიზმრებათ მეფეები.
– და დედოფლები.
მწუხრისას რეკენ. ქალმა დაამთქნარა.
– ღამდება.
– რა ნელა ღამდება.
არღნის უიმედო ხმა მოიტანა ქარმა. სცივათ.
ეპილოგი
ბუხართან თბილა. ბებია იკუნტება და თითისტარს ატრიალებს.
– თოვს – ისევ.
– თოვს.
დაჩუმდენ. დაღლილ ძვლებს ასვენებენ. ბაბუა აკანკალებს ძველ წიგნს და გაყვითლებულ ბწკრებს კითხულობს ისევ.
– რა ჩუმი ზამთარია.
– აღარავინ მოდის.
– აღარ არიან.
ბაბუამ წიგნი დახურა. შუბლი შეიკრა და ძველ სავარძელს მიესვენა. ფიქრები ირევიან თოვლივით.
ბებია თითისტარს ატრიალებს და იკუნტება თბილ ბუხართან. ბაბუას ჩაეთვლიმა.
Nature Morte
მიტოვებული ეკლესია. ცაცხვი დაბერებული.
ქარში და წვიმაში აიშლებიან ლანდები. ისმის გარდაცვლილი ღვდლების აკანკალებული ხმა, ზარის ძახილი. ბებერი ხე იგრძნობს ნოტიოს და ფესვებით დაუწყებს ძებნას ზედაშის წვენს.
მოვა ზამთარი მოკლე დღეებით. თოვლით დაიფარება ჭალები. მზე არ გაჩერდება დანგრეული კედლების გასათბობად.
დაყუჩებული ბებერი ცაცხვი დამსკდარ კანს გაუფიცხებს მნათობს და მოწყენით გადააჩერდება დაბლა თოვლში გაკვალულ გზებს და ბოლიან ბუხრებს.
კენტი
შალვა აფხაიძეს
ქალაქის ბაღის ყრუ კუთხეში დაჯდება მარტო. უსმენს მუსიკას. კრიალოსანზე ითვლის წასულ წელიწადებს – ქარვასავით დაბინდულს. იგონებს მეგობრებს.
ხშირათ ჩამოეძინება ცარიელ სკამზე და სიზმარივით ესმის სიცილი, კაბების შრიალი. გაჩუმდება მუსიკა. ხალხი წავა.
უგულოთ გაყვება განათებულ ქუჩებს. არ უნდა ადრე დაბრუნება ცივ ოთახში: არავინ დახვდება. არავინ მოეფერება.
ალექსანდრე ცირეკიძე
ქუთაისი, 1921